Τις πρώτες πρωινές ώρες του Νοεμβρίου 1963, το πλήρωμα του αλιευτικού σκάφους Ísleifur II παρατήρησε κάτι ασυνήθιστο στα νότια παράλια της Ισλανδίας.

Μια σκοτεινή μάζα είχε γεμίσει τον ουρανό του Ατλαντικού και το σκάφος άρχισε να παρασύρεται ανεξέλεγκτα. Ενώ αρχικά φοβήθηκαν ότι επρόκειτο για δίνη ή για κάποιο πλοίο που βρισκόταν σε κίνδυνο, το πλήρωμα σύντομα συνειδητοποίησε την εκπληκτική αλήθεια: ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο εκρήγνυτο, δημιουργώντας ένα ολοκαίνουργιο νησί.

Την επόμενη μέρα το πρωί, μια κορυφογραμμή από βράχους είχε αναδυθεί πάνω από τα κύματα και μέσα σε λίγες μέρες είχε φτάσει σε ύψος δεκάδων μέτρων.

Σε μόλις δύο μήνες, το νησί είχε μήκος πάνω από ένα χιλιόμετρο και έφτασε τα 174 μέτρα στο υψηλότερο σημείο του, σύμφωνα με τον Guardian.

Ονομάστηκε Σουρτσέι, από τον νορβηγικό γίγαντα της φωτιάς Σούρτ και πρόσφερε στους επιστήμονες μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία: να μελετήσουν, πώς η ζωή ξεκινά, σε μια περιοχή που είναι σχεδόν ανέγγιχτη από τον άνθρωπο.

Ένα σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο

«Είναι πολύ σπάνιο να συμβεί μια έκρηξη που να σχηματίζει ένα νησί και να είναι μακράς διάρκειας. Συμβαίνει μία φορά κάθε 3.000 έως 5.000 χρόνια σε αυτή την περιοχή», εξηγεί η Olga Kolbrún Vilmundardóttir, γεωγράφος στο Ινστιτούτο Φυσικών Επιστημών της Ισλανδίας.

Συνήθως, τα νεοσχηματισμένα νησιά διαβρώνονται γρήγορα από τον ωκεανό και εξαφανίζονται πριν προλάβει να εγκατασταθεί η ζωή.

Για τους επιστήμονες, το Σουρτσέι αντιπροσώπευε ένα ζωντανό εργαστήριο. Σε αντίθεση με προηγούμενα ηφαιστειακά νησιά, όπως το Anak Krakatau στην Ινδονησία, τα οποία μολύνθηκαν γρήγορα από τον άνθρωπο, το Σουρτσέι προστατεύθηκε προσεκτικά.

Το 1965, η ισλανδική κυβέρνηση το όρισε ως προστατευόμενη περιοχή. Μόνο ερευνητές και μερικοί εποπτευόμενοι δημοσιογράφοι μπορούσαν να το επισκεφθούν, ενώ τα ζώα που βόσκουν, όπως τα πρόβατα, απαγορεύονταν αυστηρά.

Τα πρώτα σημάδια ζωής

Είναι αξιοσημείωτο, ότι η ζωή έφτασε σχεδόν αμέσως. Το πρώτο φυτό που καταγράφηκε στο νησί ήταν το sea rocket, που ξεβράστηκε στην ακτή από την ηπειρωτική Ισλανδία.

Οι ερευνητές περίμεναν μια σταδιακή αποίκιση, ξεκινώντας με φύκια και βρύα που θα δημιουργούσαν σιγά-σιγά έδαφος. Αντ’ αυτού, αγγειόσπερμα φυτά εμφανίστηκαν στο γυμνό ηφαιστειακό βράχο, παρακάμπτοντας φαινομενικά τα συνηθισμένα αρχικά στάδια της οικολογικής ανάπτυξης.

«Σπόροι και υπολείμματα φυτών είχαν ξεβραστεί στην ακτή και τα πουλιά ήδη εξερευνούσαν το νέο νησί», θυμάται η Vilmundardóttir.

Η έκρηξη συνεχίζονταν ακόμα όταν η ζωή άρχισε να ριζώνει, υπογραμμίζοντας την ανθεκτικότητα της φύσης.

Τα πουλιά ως οικολογικοί μηχανικοί

Κατά την πρώτη δεκαετία, η φυτική κάλυψη παρέμεινε αραιή, με μόνο δέκα περίπου είδη να εγκαθίστανται. Μόνο στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν οι γλάροι άρχισαν να φωλιάζουν στο Σουρτσέι, η οικολογία του νησιού μεταμορφώθηκε πραγματικά.

Τα περιττώματα των πουλιών, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, μετέφεραν σπόρους που διέδωσαν χόρτα και άλλα φυτά σε όλο το ηφαιστειακό βράχο. Περιοχές που ήταν γυμνές, τώρα ανθούσαν με πράσινο.

Σύμφωνα με τον Pawel Wasowicz, διευθυντή βοτανικής στο Ινστιτούτο Φυσικών Επιστημών, αυτή η διαδικασία αμφισβήτησε τις παραδοσιακές αντιλήψεις της βιολογίας. «Από την εποχή του Δαρβίνου, οι βιολόγοι πίστευαν, ότι μόνο τα φυτικά είδη με σαρκώδη φρούτα μπορούσαν να μεταφερθούν με τα πουλιά. Αλλά στο Σουρτσέι, σχεδόν όλοι οι σπόροι μεταφέρθηκαν με τα περιττώματα των γλάρων».

Αυτή η απροσδόκητη πορεία δείχνει, ότι η οικολογική ανάκαμψη μπορεί να ακολουθήσει πολλαπλές, μερικές φορές εκπληκτικές τροχιές, αντί για μια ενιαία, προβλέψιμη ακολουθία.

Οι φώκιες και η επέκταση της βιοποικιλότητας στο νησί

Η ιστορία του νησιού δεν σταμάτησε στα φυτά και τα πουλιά. Σήμερα, οι γκρίζες φώκιες χρησιμοποιούν το Σουρτσέι ως τόπο ανάπαυσης και αναπαραγωγής, ασφαλείς από αρπακτικά όπως οι όρκες.

Η παρουσία τους εμπλουτίζει περαιτέρω το οικοσύστημα: τα ούρα, τα περιττώματα και οι πλακούντες παρέχουν ζωτικό άζωτο, προωθώντας την περαιτέρω ανάπτυξη των φυτών και διατηρώντας την αυξανόμενη βιοποικιλότητα του νησιού.

Ωστόσο, οι επιστήμονες προειδοποιούν, ότι η οικολογική ιστορία του Σουρτσέι είναι προσωρινή. Η παράκτια διάβρωση αναδιαμορφώνει σιγά-σιγά το νησί και μέχρι το τέλος του αιώνα, τμήματα του ενδέχεται να εξαφανιστούν εντελώς. Η βιοποικιλότητά του πιθανότατα θα φτάσει στο αποκορύφωμά της και στη συνέχεια θα μειωθεί, αφήνοντας μόνο απόκρημνα βράχια να αντιμετωπίζουν τα κύματα του Ατλαντικού.

Μαθήματα για τον κόσμο

Παρά την τελική του μεταμόρφωση, το Σουρτσέι παρέχει κρίσιμες πληροφορίες για την παγκόσμια διατήρηση.

Αποδεικνύει, ότι, ακόμη και σε σκληρά περιβάλλοντα, τα οικοσυστήματα μπορούν να ανακάμψουν και να ευδοκιμήσουν, όταν παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανενόχλητα. Αυτή η ανθεκτικότητα προσφέρει ελπίδα για την αποκατάσταση περιοχών που έχουν υποστεί ζημιά από τον πόλεμο, τη ρύπανση ή την ανθρώπινη εκμετάλλευση.

«Το Σουρτσέι δείχνει, ότι, αν δοθεί χώρος, η φύση θα βρει τρόπους να επιστρέψει, συχνά πιο γρήγορα και πιο δημιουργικά από ό,τι περιμένουμε», λέει ο Wasowicz. Για τους ανθρώπους, είναι μια υπενθύμιση της δύναμης των φυσικών διαδικασιών να αναδομούν και να αναζωογονούν τη ζωή, ακόμη και σε ακραίες συνθήκες.

Η Vilmundardóttir τονίζει τη σημασία της διατήρησης: «Η Ισλανδία συμβάλλει πραγματικά σε κάτι σημαντικό για την ανθρωπότητα διατηρώντας αυτή την περιοχή ανέπαφη. Στην ηπειρωτική χώρα, η ανθρώπινη επίδραση είναι παντού. Στο Σουρτσέι, το μόνο που ακούς είναι πουλιά, βλέπεις φώκιες και περιστασιακά όρκες κατά μήκος της ακτογραμμής. Είναι καθαρή φύση».

Ένα ζωντανό εργαστήριο για το μέλλον

Από την εμφάνισή του το 1963, το Σουρτσέι προσφέρει μια εξαιρετική εικόνα της οικολογικής ανάπτυξης. Από τα ηφαιστειακά πετρώματα έως τα ακμάζοντα οικοσυστήματα που διαμορφώνονται από φυτά, πουλιά και φώκιες, το νησί αποτελεί παράδειγμα ανθεκτικότητας και προσαρμοστικότητας.

Καθώς η κλιματική αλλαγή, η καταστροφή των οικοτόπων και η ανθρώπινη δραστηριότητα συνεχίζουν να απειλούν τα οικοσυστήματα σε όλο τον κόσμο, το Σουρτσέι αποτελεί μαρτυρία της αδιάκοπης δύναμης της φύσης.

Υπενθυμίζει στους επιστήμονες και στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, ότι οι προσπάθειες διατήρησης, η προστασία των φυσικών οικοτόπων και η υπομονή στην αποκατάσταση των οικοσυστημάτων μπορούν να αποφέρουν σημαντικά αποτελέσματα.

Στο σκληρό και απομονωμένο περιβάλλον του Σουρτσέι, η ζωή έχει αποδείξει την αντοχή της. Η ιστορία του νησιού συνεχίζει να ξεδιπλώνεται, προσφέροντας διδάγματα που εκτείνονται πολύ πέρα από τις ακτές της Ισλανδίας.

in.gr